خواص آلوئه ورا


 

نويسنده: محمدرضا انصاري*




 
آلوئه ورا گياهي است که به طور عمده در مناطق خشک رشد مي کند. آلوئه ورا با اين که متعلق به خانواده زنبق است، در ظاهر شباهت بسيار زيادي به کاکتوس دارد. در بين بيش از 240 گونه آلوئه ورا
چهار نمونه تشخيص داده شده که داراي ارزش غذايي هستند.
نام آلوئه ورا در لغت به معناي "ماده تلخ درخشان" است که از کلمه عربي آلوئه گرفته شده است. آلوئه از خانواده سوسن است. اين گياه با ظاهري شبيه به کاکتوس، گياهي دايمي، گوشتي و آبدار است که حداکثر حدود 2 متر ارتفاع دارد با برگ هاي پهن تيغ دار. اگر تيغ هايي را که در لبه برگ ها قرار دارند جدا کنيم از جاي خالي آن ها ژلي ترشح مي شود که تمام خواص گياه در آن نهفته است. از آلوئه که امروزه در تمام دنيا کاشته مي شود براي درمان گستره وسيعي از بيماري ها از جمله ميگرن، سوء هاضمه، جوش و سوختگي استفاده مي شود.
درباره ترکيب شگفت انگيز اين گياه بايد گفت در کمال شگفتي 96 درصد ساختمان ژل آلوئه ورا از آب تشکيل شده است. 4 درصد باقي مانده اما حاوي مواد فراواني است که 75 نوع آن شناخته شده اند. ترکيباتي که در ژل آلوئه يافت شده اند از پلي ساکاريدها هستند که قادر به کاهش و ترميم التهاب مي باشند. اين ترکيب هم چنين داراي ويژگي آنتي باکتريال و ضد ميکروب است. آنتي اکسيدان هايي در قالب ويتامين هاي «آ»، «ب»، «ث»، «اي»، آمينو اسيدهاي روي و اسيدهاي چرب ضروري نيز در اين ترکيب يافت مي شوند. کلسيم و آلوئين نيز در آلوئه ورا موجود هستند. آلوئين مليني بسيار قوي است.
حدود 96 درصد از وزن آن را آب تشکيل داده است و مابقي شامل چربي هاي ضروري آمينواسيدها، ويتامين ها، املاح، آنزيم و گليکوپروتيين است.
اين گياه حداقل داراي 3 اسيد چرب با خاصيت ضدالتهابي است که براي معده، روده کوچک و روده بزرگ مفيد مي باشد. ويتامين هاي تشکيل دهنده آن عبارتند از ويتامين «ث»، «ب12»، «ب6»، «ب1»، «آ» و «اي»
آلوئه ورا با خاصيت اعجاب انگيز خود مي تواند تمام اسيد آمينه هاي ضروري بدن را در اختيار شخص مصرف کننده قرار دهد.
هيچ خاصيت اين گياه به تنهايي شگفت انگيز و خارق العاده نيست. بلکه همراهي و يک جا جمع شدن تمام موارد مورد نياز بدن از گروه هاي مختلف غذايي است که آن را منحصر به فرد کرده است.
ژل حاوي گليکوپروتيين از تورم و درد جلوگيري و روند بهبود را تسريع مي کند. هم چنين حاوي پلي ساکاريد است که رشد و ترميم پوست را تحريک مي کند. آنتراکوئين موجود در شيره آلوئه ورا به عنوان مسهل مؤثر عمل مي کند. اين مواد شيميايي در مقادير کم مي توانند از تشکيل سنگ کليه جلوگيري کنند. از ژل آلوئه براي درمان زخم هاي دروني و بيروني نيز مي توان استفاده کرد. اين ماده روند درمان بسياري از جراحات پوستي از جمله زخم ها، سوختگي ها و يخ زدگي را تسريع مي کند.
شيره اين گياه مسهل مفيدي است. اما چون مي تواند سبب گرفتگي دردناک عضلات شود، غالبا استفاده نمي گردد. با ميزان مصرف کمتر شيره آلوئه مي توان از بروز سنگ کليه پيشگيري يا اندازه سنگ را کوچک تر نمود. اين ماده به عنوان تسهيل کننده دفع مدفوع نيز به ويژه در افرادي که مبتلا به بواسير هستند مفيد است.
عصاره آلوئه شکل ژل اين گياه است که مصارف داخلي دارد و چون داراي خواص ضد ميکروبي است، از آن براي درمان عفونت هاي ميکروبي مجاري معده اي- روده اي نيز مي توان استفاده کرد. چون اين ماده اسيدهاي معده را که سبب تشديد زخم ها مي شود کاهش مي دهد براي درمان زخم هاي معده مؤثر است. تحقيقات نشان داده که مانوز استيله به عنوان يک ترکيب ضد ويروسي، داراي خواص درماني ضد ويروس ايدز است. مانوز استيله خود ويروس را مورد حمله قرار مي دهد اما مهم تر اين که ميزان تأثير يکي از داروهاي مؤثر در درمان عفونت ويروس ايدز را تا حدودي بالا مي برد. اگر اين ترکيب دارويي با آلوئه مصرف شود، ميزان اين داروي مورد استفاده براي ايدز را مي توان تا 90 درصد تقليل داد.
که اين امر از هزينه ها و عوارض جانبي دارو تا حد زيادي مي کاهد.
ژل خوراکي آلوئه شامل بيش از 75 مواد مغذي از نظر غذايي و 200 ترکيب فعال، 20 نوع ماده معدني، 18 آمينو اسيد و 12 نوع ويتامين است.اين ژل بي نهايت مطبوع مي باشد.
منابع دارويي فهرست مصارف آلوئه ورا تقريبا به اندازه فهرست مواد تشکيل دهنده آن طويل است. از بارزترين خواص آلوئه ورا جلوگيري از ضايعات پوستي و ترميم آن هاست. مصرف خوراکي آلوئه ورا نيز به گوارش غذا کمک مي کند؛ سلامت قلب و عملکرد کبد را بهبود مي بخشد؛ قند و کلسترول خون را کنترل مي کند؛ توليد انرژي را افزايش مي دهد؛ درد مفاصل را تسکين مي دهد؛ شش ها را پاک مي سازد؛ سيستم ايمني بدن را تقويت مي کند و زخم ها و جراحات را ترميم مي سازد.

خواص درماني گياه آلوئه ورا
 

قرن هاست که برگ هاي گياه آلوئه ورا به طور گسترده در کشورهاي مختلف به عنوان دارو مصرف مي شود. اثرات درماني مختلفي که براي اين گياه عنوان شده غالباً بر اساس سابقه طب سنتي است اما مطالعات باليني نيز در سال هاي اخير روي آن صورت گرفته است.
- در يک مطالعه گسترده استفاده موضعي از ژل اين گياه موجب التيام زخم هاي به جا مانده از آکنه در صورت شد.
- اين گياه دارويي در درمان آرتريت، آسم، سندرم خستگي مزمن، سوء هاضمه و اختلالات روده اي، اختلالات پوستي، آسيب هاي ورزشي و زخم هاي داخلي و خارجي اثربخش است.
- از ژل گياه آلوئه ورا به صورت موضعي براي درمان سوختگي هاي خفيف، آفتاب سوختگي، بريدگي ها، آکنه و التهاب مخاط دهان استفاده مي کنند.
- کاربرد موضعي آلوئه ورا بر روي زخم هاي جراحي مجاز نيست؛ چه بهبود زخم ها را به تأخير مي اندازد.
- برگ بوته هاي گياه دارويي آلوئه ورا معمولاً بعد از گذشت 2 سال از زمان کاشت و هنگامي که بوته ها به اندازه کافي رشد کردند برداشت مي شود.
- آلوئه ورا داراي هورمون ها و ترکيباتي است که بلافاصله زخم را ترميم مي کند و براي بيماري هاي گوارشي از جمله زخم معده مؤثر است.
- هم اينک شرکت هاي بسياري در جهان از آلوئه ورا در توليد صنايع غذايي، مربا، نوشابه، کنسرو، ماست و دوغ، ژله، مارمالاد، سوپ، بستني ،عسل، ترشي، تافي، نان، ماکاروني، برنج، چاي و ... استفاده مي کنند.
- از محصولات آلوئه ورا در صنايع بهداشتي از جمله توليد دستمال کاغذي و پوشک بچه به علت حساس بودن پوست بچه و خاصيت ترميم سريع پوست آن ها استفاده مي شود.
- به گفته برخي اساتيد و متخصصان از اين گياه به عنوان داروخانه در يک گياه نام برده مي شود و به همين دليل است که اين گياه تا اين اندازه اهميت پيدا کرده است.
- هم اينک 200 ماده دارويي از گياه آلوئه ورا توليد شده است و از پوست آن نيز مواد آنتي کانسر جدا شده است.
- دانشمندان اسپانيايي از گياه آلوئه ورا ژلي ساخته اند که مي تواند عمر نگهداري ميوه ها را طولاني تر کند. اين دانشمندان معتقدند با استفاده از اين ژل مي توان ميوه ها را تازه نگه داشت.
- اين ژل که طعم و ظاهر غذا را تغيير نمي دهد مي تواند به صورت يک پوشش کاملاً طبيعي و بي ضرر جايگزين مواد نگهدارنده مصنوعي شود و بعد از برداشت ميوه ها به آن ها اضافه شود.
جزيره قشم به دليل قرار گرفتن در منطقه گرمسيري يکي از مکان هاي مناسب و داراي پتانسيل بالا براي توليد گياه معجزه آساي آلوئه ورا است.
آلوئه ورا از جمله گياهاني است که در صفر درجه مي ميرد و محيط رشد آن معمولاً بايد بالاتر از دو درجه باشد و به همين دليل مناطق جنوبي کشور که درجه حرارت در اين مناطق به صفر درجه نمي رسد از مناطق مستعد براي توليد اين گياه محسوب مي شوند.
آلوئه ورا از جمله گياهاني است که يک سال کاشته مي شود و تا 6 سال مورد استفاده قرار مي گيرد. بيماري اين گياه نسبت به ديگر گياهان بسيار کم است و آب بسيار ناچيزي مصرف مي کند .
بر اساس مطالبي که توسط دانشگاه فلوريدا منتشر شده، منشأ اين گياه که به علت رويش آن در مناطق بياباني به لاله بياباني مشهور است آفريقا بوده و در ايران باستان از آن استفاده مي شده است. يکي از دلايلي که اين گياه از آفريقا به مناطق ديگر جهان منتقل شده است مؤثر بودن آن در درمان برخي بيماري ها بود و مسافراني که با لنج ها به سفر دريايي مي پرداختند اين گياه را به عنوان کمک هاي اوليه به همراه خود مي بردند.

چند دليل عمده براي مصرف ژل آلوئه ورا
 

1- قالب هاي ساختاري بدن:آمينواسيدها، اجزاء و قالب هاي ساختار بدن ما هستند. هشت آمينو اسيد وجود دارد که در بدن ما ساخته نمي شود. نوشيدن مداوم و منظم آلوئه ورا به شما اجازه مي دهد به واسطه تأمين طبيعي آمينو اسيدهاي ضروري بدن، سلامت خود را حفظ کنيد. آلوئه ورا تنها گياهي است که آمينو اسيدهاي مشابه و ضروري بدن را مي سازد.
2- ضدالتهاب و عصبانيت: ژل آلوئه ورا داراي 12 ماده اصلي است که بررسي ها نشان داده بدون هيچ عارضه اي از عصبانيت و التهاب جلوگيري مي کند. هم چنين آلوئه ورا سبب تحرک ماهيچه ها و صحت کارکرد مفاصل مي شود.
3- ويتامين هاي تشکيل دهنده آن عبارت اند از ويتامين «ث»، «ب12»، «ب6»، «ب1» و «اي». آلوئه ورا با خاصيت اعجاب انگيز خود مي تواند تمام اسيد آمينه هاي ضروري بدن را در اختيار شخص مصرف کننده قرار دهد.
4- ميزان مواد معدني: بعضي از مواد معدني در آلوئه ورا يافت شده است که شامل کلسيم، سديم، آهن، پتاسيم، کلر، منگنز، مس و روي است. نوشيدن ژل آلوئه ورا يک راه طبيعي سالم براي تأمين نيازمندي هاي بدن است.
5- بهداشت و سلامت دندان:آلوئه ورا با وجود موادي که در خود دارد بي نهايت براي سلامت دهان و لثه مفيد است. دندانپزشکان بر اثرات آلوئه ورا بر دهان و لثه و استفاده از آن بسيار توصيه مي کنند.

اشکال موجود
 

در حال حاضر محصولات مختلفي از اين گياه در صنايع مختلفي از اين گياه در صنايع غذايي، آرايشي و بهداشتي دارويي در دنيا توليد و عرضه مي شود.
- در حال حاضر اين گياه دارويي در صنايع مختلف غذايي شامل نوشابه ها، کمپوت، دوغ و غيره و همچنين در صنايع آرايشي و بهداشتي شامل انواع کرم ها، لوسيون ها، شامپوها، صابون ها، شوينده ها و در صنايع دارويي در کپسول ها، قرص هاي جوشان و غيره مورد استفاده قرار مي گيرد.
- اندام مورد استفاده اين گياه دارويي برگ هاي آن است.
- ژل آلوئه ورا براي درمان اگزما و ترميم جاي عمل سزارين، هموروييد و انواع ديابت کاربرد دارد.

نحوه مصرف
 

بسياري از افراد اين گياه را براي درمان سوختگي ها و بريدگي هاي جزئي در آشپزخانه خود نگه مي دارند.اين گياه براي درمان کهير و پيچک سمي نيز مي تواند مؤثر واقع شود.
- به منظور استفاده از ژل آلوئه برگ آن را به صورت طولي برش دهيد و ژل داخل آن را خارج سازيد. سپس آن را به صورت آزاد روي قسمت آسيب ديده بماليد.
- شيره آلوئه از قديم به عنوان مسهل مورد استفاده بوده است. اين ماده سبب بروز گرفتگي هاي دردناک عضلات مي گردد. لذا ابتدا مصرف ساير مسهل هاي گياهي توصيه مي شود.

توجه
 

آلوئه ورا گياهي است که براي ماندن و رشد به حداقل آب نياز دارد و در خاک هاي شور و ساحلي به آساني رشد و پرورش مي يابد و نسبت به آفات و بيماري ها مقاوم است. اين گياه پايدار و چند ساله است و هر سه ماه يک بار مي توان از هر بوته 3 تا 4 برگ کناري برداشت و براي استخراج محصول در کارخانه مورد استفاده قرار داد. خواص متعدد دارويي شناخته شده در آلوئه ورا باعث شده است که آن را گياه قرن بنامند.
بسياري از محققان بر اين اعتقاد هستند که خواص آلوئه ورا ونقش دارويي آن در تحولات صنايع دارويي مشابه با شناخت آسپرين در قرن نوزدهم و مصرف آن توسط ميليون ها انسان براي کاهش تب، درد و تورم در سراسر جهان است. هزاران بيمار قلبي از آسپرين به عنوان ماده ممانعت کننده از بروز لخته خون استفاده مي کنند.
مطالعات نشان داده است، آلوئه داراي حدود 200ماده مؤثر است. مواد آرايشي، غذايي و نوشابه ها بزرگترين بازار بين المللي مصرف آلوئه به شمار مي روند. کشورهاي کره و ژاپن قديمي ترين مصرف کنندگان آلوئه در طب سنتي خود هستند. در کره، ژل آلوئه در نوشابه ها با غلظت 99درصد مصرف مي شود. اين وضعيت در سنگاپور و مالزي نيز گسترش يافته است. استراليا بالاترين مصرف آلوئه را دارد و با حضور ژاپني ها در استراليا بازار مصرف نوشابه هاي آلوئه نيز توسعه يافته است. مواد آرايشي طبيعي 4 درصد از 16 ميليارد دلار بازار مواد آرايشي، بهداشتي را در اختيار دارد. توليد آن ها سالانه 12 تا 15 درصد افزايش مي يابد که سه برابر رشد توسعه ساير صنايع است.

مرور کلي خواص دارويي
 

- آلوئه ورا از نظر طب قديم ايران گرم و خشک است و شرابه آن به مصرف طبي مي رسد.
- تقويت کننده بدن است.
- يبوست را برطرف مي کند و روده ها را تميز مي سازد.
- براي معالجه آسم مفيد است.
- سوءهاظمه را برطرف مي کند.
- در معالجه صرع مفيد است.
- اثر ضد کمردرد دارد.
- خون را تصفيه مي کند.
- براي برطرف کردن خارش ناشي از گزيدگي حشرات شيرابه آن را روي پوست بماليد. اگزما را درمان مي کند.
- براي معالجه اسهال خوني مفيد است.
- براي رفع ريزش مو، شيرابه آن را به سر ماليده و موها را با آن ماساژ دهيد.
- گرفتگي کبدي را برطرف مي کند.
- براي التيام زخم ها شيرابه آن را روي زخم بماليد.
- بهترين کرم مرطوب کننده به شمار مي رود. برگ ها را بشکنيد و ژل آن را به پوست بماليد.
- مبتلايان به بيماري قند مي توانند با مصرف اين گياه قند خون خود را کنترل کنند.
- براي شستن چشم و زخم ها شيرابه آلوئه ورا را با آب مخلوط کرده و استفاده کنيد.

پي‌نوشت‌ها:
 

* کارشناس کنترل کيفي مواد غذايي

منبع:ماهنامه تغذيه و سلامتي شماره 84